Çocuk Psikolojisi

‘’OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE ÖZ BAKIM BECERİLERİNİN ÇOCUĞUN RUHSAL GELİŞİMİNDEKİ ÖNEMİ’’

Öz bakım becerileri neden önemlidir? Çocuğun ruhsal gelişimini nasıl etkiliyor? Çocuğumun öz bakım becerilerinin yaşına uygun gelişmesi için neler yapabilirim?
Okul öncesi dönemde çocuklarda gelişmesi beklenen becerilerden birisi de Öz bakım becerileridir. Öz bakım becerileri yani tuvalet eğitimi, temizlik ve yeme alışkanlıkları gibi çocuğun bir birey olarak kendi bedeninin sorumluluğunu almasına yönelik davranışlar sonradan öğrenilerek kazanılan davranışlardır. Çocuğun ilk öğretmeni anne ve babasıdır. Bu anlamda bu becerilerin gelişmesi anne ve baba ile yakından ilişkilidir. Anne-baba aşırı kaygılı veya aşırı koruyucu tutumlara sahipse ve çocuğunun kendi bakımıyla ilgili sorumlulukları almasına imkân yaratmıyorsa çocuklar bu temel becerileri kazanma noktasında yaşıtlarının gerisinde kalabilmektedir. Sorumluluk gelişiminin temelinde yer alan bu davranışlar çocuğun ilerleyen yıllarda ders çalışma, ödev yapma, bazı işlerde anne babaya yardım etme gibi ileri sorumluluk davranışları göstermesini etkilemektedir. Eğer çocuk tuvalet temizliğini kendisi yapamıyorsa, dişlerini fırçalamıyorsa, banyo yapmaktan nefret ediyorsa, tırnaklarının kirli ve uzun olmasından rahatsız olmuyorsa, kıyafetlerinin kirli olmasından etkilenmiyorsa ailenin sorumluluğu kendisinde araması gerekmektedir. Çünkü çocuk gördüğünü öğrenir, anne ve babasını model alır, onlarla özdeşim kurar, onlar gibi olmak ister. Sözel olarak verdiğiniz mesajlarınız kadar davranışlarınızla verdiğiniz mesajlarınızın da önemli olduğunu unutmayın. Hatta davranışsal mesajlarımız çocuklar için daha önemlidir. Çocuk sizin söylediğinizi değil sizden gördüğünü yapar. Öz bakım becerileri gelişmiş çocuk ruhsal olarak ayrılma-bireyleşme safhalarını başarıyla geçirmiş çocuk demektir. Yani kendine güvenir, sosyal yaşamı kesintiye uğramaz. Anneye bağımlı olduğunu hisseden her hangi bir çocuktan daha az kaygılıdır. Sağlıklı ve bakımlıdır. Birey olarak toplumda yer bulmaya hazırdır. Benlik algısı sağlıklı bir biçimde şekillenmeye başlamıştır. Öz bakım becerilerinin gelişmesi için okulda kazandırılmaya çalışılan bu davranışların devamının evde sağlanması gerekir. Aksi takdirde sadece okulda gösterilen çaba, kazanılan tutum ve davranışlar, alışkanlığa dönüşmeden sönecektir. Bu nedenle diğer konularda olduğu gibi bu konuda da okul aile işbirliği önemlidir. Çocuklarınızın kendine güvenen, başarabildiği duygusunu yaşayan, özgüvenli bireyler olmasını istiyorsanız onların en başta kendi öz bakımlarını kendisi yapabilen çocuklar olması için imkânlar oluşturun. İşte sizler için seçtiğimiz etkinlikler bu hedeflere ulaşmanızı sağlamayı amaçlamaktadır. Her gün en fazla 15-20 dakikanızı ayırarak çocuğunuzla paylaşacağınız anların karşılığını çocuğunuzdaki değişiklikleri gördüğünüzde fazlasıyla alacaksınız. Becerilerin takibinde çocuğunuzla birlikte hazırlayacağınız ilgi çekici bir davranış takip çizelgesi alışkanlıkların kazanılmasında yardımcı olacaktır. Hep birlikte her güne bir etkinlik yaparak çocuğunuza ona destek olduğunuzu gösterin. Etkinlikler örnek niteliğindedir.

EĞLENEREK YEMEK: Yemek saati geldiğinde sofrayı kurmakta veya masayı hazırlamakta çocuğunuzu cesaretlendirerek size yardım etmesini sağlayın. Bu etkinliği eğlenceli hale getirmek için birlikte sofradaki tabak, bardak, kaşık, çatal vb. nesneleri sayın. Böylelikle hem sorumluluk duygusu kazandırmış hem de matematik çalışmış olacaksınız. Bir taşla iki kuş 🙂 Çocuğunuza yaptığı yardımlardan dolayı teşekkür etmeyi unutmayın. Başarabildiği her görev için aferin, bak ne güzel yapabildin, seninle gurur duyuyorum vb. cümlelerle pekiştirmeyi unutmayın.

BENİM KÜÇÜK YARDIMCIM: Çamaşırları yıkarken çocuğunuzu işe nasıl katabileceğinizi düşünün. Çamaşırları beyazlar, siyahlar ve renkliler olarak ayırırken çocuğunuzun size yardım etmesine izin verin. Onlara çamaşır makinasının nasıl çalıştığı, deterjanların ne işe yaradığı gibi konularda kısa bilgiler verebilirsiniz. Aynı işi çamaşırlar kuruduktan sonra çocuğunuzun kendi çamaşırlarını katlaması konusunda cesaretlendirerek de yapabilirsiniz. Hem kavram gelişimini, hem küçük kas gelişimini hem de sorumluluk duygusunu geliştirmiş olacaksınız. Bir taşla üç kuş 🙂

SORUMLULUK AĞACI: Bu etkinliği yapmak için kâğıt ve renkli kalemlere ihtiyacınız olacak. Çocuğunuzla birlikte ailenizin soy ağacını çizin. Kadınlar için yuvarlak, erkekler için kare şeklinde kâğıtlar kesin ve kişilerin isimlerini yazıp süslemeleri için çocuklara verin. Aile ağacınızda yer almasını istediğiniz tüm kişiler tamam olduğunda hazırladığınız isimlikleri daha büyük bir kâğıda yapıştırmaya başlayın. Kâğıtları yapıştırırken bu kişiler hakkında konuşun. Kişilerin özellikleriyle birlikte aldıkları sorumlulukları da konuşun. Aile içinde herkesin bir görevi olduğu ve görev paylaşımları olduğundan bahsedin. Çocuğunuzun görevlerini ve sorumluluklarını da hatırlatın. Böylece hem aile ağacınızı çıkarmış, hem de aile içindeki görev dağılımlarından çocukları haberdar etmiş olacaksınız. Ayrıca gelişimsel olarak cinsiyet farkı ve nesil farkı kavramlarını oturtmaya çalışan çocuğunuza bu konularda çok yardımcı olacağınıza şüpheniz olmasın.

KİM DAĞITIR KİM TOPLAR? Aile üyelerinin en önemli sorumluluklarından biri arkalarında bıraktıkları dağınıklıkları toplamalarıdır. Fakat bunu yapabilmeleri için öncelikle dağınıklığın farkına varmaları gerekir. Dağınıklığı toplamak asla bitmez. Çünkü hayat her an devam eder. Oyuncaklarla oynanır, havlular kullanılır, tabaklar kirlenir, çamaşırlar asılır vb. Önceden kimseye haber vermeden şu çağrıyı yapın: “herkesin işini bırakıp bir dakikalığına buraya gelmesini istiyorum. Hep birlikte evde bir gezintiye çıkacağız”. Evi dolaşırken bütün dağınıklıkları gösterin. Yere atılmış kıyafetler, tezgâhta bırakılmış bardaklar, düzeltilmemiş yataklar, masada bırakılan ev ödevleri, yerdeki kirli çamaşırlar… Bu dağınıklığı toplamak için gerekli vaktin ne kadar olduğuna dair herkesten tahmin alın. Umuyoruz ki herkes verdiğiniz mesajı alır.

AĞLATAN BAĞCIKLARIM: Ayakkabı bağcığı bağlamak bazı çocuklar için oldukça zor olabilir. Onun bu zorluğun üstesinden gelmesinde ona çeşitli materyallerden fiyonklar yapmayı öğreterek yardımcı olabilirsiniz. Çeşitli uzunlukta, kalınlıkta, renkte ip, kurdele kullanabilirsiniz.